Eksikoz (suvsizlanish, дегидратация) darajasini baholaydi.
Formula
Baholash quyidagi ko’rsatkichlarga asosan amalga oshiriladi:
Suvsizlanish darajasi
Tana vaznining % qismini yo’qotilishi
Belgilar (simptomlar)
1 daraja
1-3%
Qayt qilish 5 martagacha, Suyuq stul 10 martagacha Arterial bosim normada, Puls 100tagacha, Diurez normada
2 daraja
4-6%
Qayt qilish 5-10 marta, Suyuq stul 10-20 marta, Arterial bosim 80-100, Puls 100-120 , Siyish kamayishi, chanqash,Qisqam muddatli mushaklar qaltirashi
3 daraja
7-9%
Qayt qilish 10dan ko’p, Suyuq stul 20dan ko’p, Arterial bosim 80 yoki undan past, Puls 120 dan ortiq, Anuriya, Yaqqol ifodalangan chanqash, Mushaklar qaltirashi
Tahlil
Birinchi darajali alomatlar guruhidan har bir ijobiy alomat uchun 0 ball, ikkinchi darajali – 1 ball, uchinchi darajali – 2 ball beriladi.
Shunday qilib, 5 dan kam ball engil degidratatsiyaga, 5 dan 9 gacha bo’lgan ko’rsatkich o’rtacha suvsizlanishga, 9 yoki undan yuqori ball esa og’ir suvsizlanishga to’g’ri keladi.
*Ushbu hisoblagich sutkalik suv balansini operatsion yoki shunga o’xshash yo’qotishlar bilan yoki ularsiz hisoblaydi.
Gidrobalans – bu ma’lum vaqt davomida (kun, 12 soat, 6 soat, ish vaqti) tanaga kiritilgan va chiqariladigan suyuqlikning nisbati.
Kiritilgan suyuqlik – vena ichiga yuborilgan va enteral ravishda (og’iz orqali, zond orqali) yuborilgan suyuqlik hajmining yig’indisi.
Tananing tanadan chiqaradigan suyuqligi fiziologik va patologik yo’qotishlar bilan ifodalanishi mumkin.
Fiziologik ehtiyoj (FE) – organizmning vaqt birligiga (sutka) suyuqlikka bo’lgan ehtiyoji. Yoshga bog’liq: 65 yoshgacha – kuniga 30 ml / kg, 65-75 yoshda – kuniga 25 ml / kg, 75 yoshdan katta – kuniga 20 ml / kg.
Fiziologik yo’qotishlar:
Normal nafas
Teri orqali terlab
Axlat orqali
Fiziologik diurez
Umuman olganda, fiziologik yo’qotishlar fiziologik ehtiyojning taxminan 40% ni tashkil qiladi va kuniga diurez taxminan 60% ga teng, yoki kuniga 20 ml / kg.
Patalogik yo’qotishlar:
Isitma bilan yo’qotish: 3 ml/kg/sutka. (10% FY) har bir gradus 37,5 oC dan oshganlik uchun. Elektrolitlar ham yo’qotiladi.
Hansirash bilan yo’qotish: 10 ml/kg/sutka. 25 dan oshgan har 10 nafas uchun.
O’SV orqali havoni isitilmasdan va namlantirmasdan yuborish orqali: 1000 ml/sutka.
O’SV da gazlar aralashmasini isitish va namlantirishdan keyin yo’qotish 0 ml/sutka.
Operatsiya paytidagi yo’qotish
Jarrohlik paytida jarohatlar eng kam travma bilan: 2 ml / kg / soat.
O’rtacha travma bilan jarrohlik paytida suyuqlik yo’qotilishi: 4 ml / kg / soat.
Kuchli travma bilan operatsiya paytida suyuqlik yo’qotilishi: 6ml/ kg / soat.
Qayt qilish, zond orqali chiqishi
Boshqa yo’qotishlar. Bu tashqi va ichki qonash, diareya, poliuriya va boshqalar bo’lishi mumkin.
Formula
Gidrobalans = Vena ichiga infuziya + Og’iz orqali kirgan suyuqlik – Diurez – Fiziologik buyrakdan tashqari yo’qotishlar – Patalogik yo’qotishlar
Infuziya tarkibi
Fiziologik ehtiyojlar tuzli eritmalar va glukoza eritmasi teng nisbati (1:1) bilan qoplanadi.
Dyu Bua va Dyu Bua, Mosteller, Haycock, Costeff formulalari bo’yicha tana sirtini hisoblash, shuningdek tana yuzasiga dori dozalarini hisoblash.
Formulalar
Du Bois D., Du Bois E. F. (1916)
TY(m2) = 0.007184 x bo’y (sm)0.725 x vazn (kg)0.425
Mosteller R. D. (1987)
TY(м2) = 0.016667 x bo’y (sm)0.5 x vazn (kg)0.5
Haycock, G. B., Schwartz G. J., Wisotsky D. H. (1978)
TY(m2) = 0.024265 x bo’y (sm)0.3964 x vazn (kg)0.5378
Costeff H. (1966)
TY(m2) = (4 x vazn (kg) + 7)/(90 + vazn (kg))
TY – Tana Yuzasi
Qo’shimcha ma’lumot
Tana sirtining yoshga qarab o’rtacha populyatsion qiymatlari
Yosh guruhi
TY, m2
Chaqaloqlar
0.25
2 yoshgacha
0.5
9 yosh
1.07
10 yosh
1.14
12 – 13 yosh
1.33
Erkaklar
1.9
Ayollar
1.6
Costeff formulasi faqat bolalarda qo’llanilishi kerak, chunki formulalar faqat shu populyatsiyada tasdiqlangan. Hisoblash uchun faqat tana og’irligi talab qilinadi.
1990 yildan 1998 yilgacha EORTC bo’yicha 3000 bemorda tana sirtining o’rtacha maydoni 1,73 m2 ni tashkil etdi.
2005 yilda Buyuk Britaniyada saraton kasalligi bilan kasallangan 3613 kishini o’tkazgan statistik tadqiqotlar natijalariga ko’ra o’rtacha tana yuzasi 1,79 m2 ni tashkil qilgan. Ular orasida – ayollar uchun: 1,71 m2, erkaklar uchun: 1,91 m2.
